روبینا پرواز آریا

حرم امام رضا - مشهد

مقدمه

شاید کمتر کسی باشد که تا کنون اسم امام رضا (ع) و حرم ایشان که واقع در شهر مشهد است را نشنیده باشد همانطور که میدانید حرم امام رضا(ع) محدوده مدفن امام هشتم شیعیان و ساختمان‌های اطراف آن در شهر مشهد قرار دارند که عبارتند از حرم، گنبد، گلدسته‌ها، صحن‌ها، ایوان‌ها، رواق‌ها و بست‌ها اما پیش از آن که به طور مفصل به آنها بپردازیم قصد داریم ابتدا شما را با حضرت امام رضا (ع) بیشتر آشنا کنیم پس همراه ما باشید:

نام شریفشان : علی

نام پدر بزرگوارشان : امام موسى کاظم علیه السلام

مادر گرامیشان : بانویى مكرّمه به نام نجمه خاتون يا تكتم است، وى پس از ولادت حضرت رضا طاهره - پاكيزه - نام گرفت.  وى بانویى عفيف و خردمند و از اشراف عجم بوده است.

 در روايت است كه جناب تكتم مادر حضرت رضا علیه السلام  فرمود: مرا با دايه‏ اى كمك دهيد (تا در شيردادن حضرت رضا علیه السلام كمكم كند) پرسيدند: آيا شير كم است؟ گفت: نه، ولى من اذكار و نمازهایى دارم كه پس از تولّد ايشان از آن كاسته شده است.

 کنیه ها: ابوالحسن و ابوعلی

 القاب آن حضرت:  

رضا، صابر، زکی، ولی، فاضل، وفی، صدیق، رضی، سراج الله، نورالهدی، قرة عین المؤمنین، مکیدة الملحدین و عالم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم.

مشهورترين لقب

مشهورترين لقب آن حضرت «رضا» است و در سبب اختصاص اين لقب گفته اند: «او از آن روى رضا خوانده شد كه در آسمان خوشايند و در زمين مورد خشنودى پيامبر خدا و امامان پس از او بود. همچنين گفته شده: از آن روى كه همگان، خواه مخالفان و خواه همراهان به او خشنود بودند. سرانجام، گفته شده است: از آن روى او را رضا خوانده اند كه مأمون به او خشنود شد."

تاریخ تولد امام رضا (ع):  ولادت آن امام همام را مشهور محدثان و مورخان در 11 ذالقعده سال 148 ه.ق دانسته‏اند و اين همان سالى است كه حضرت صادق‏ از دنيا رحلت کردند ولى برخى تولد حضرت رضا علیه السلام را پنج سال بعد از رحلت حضرت صادق‏ نگاشته‏اند.

مادر بزرگوار آن حضرت جناب نجمه می فرمایند: من هنگام باردارى به پسرم علی، احساس سنگينى نمى‏كردم، به هنگام خواب از درون خود، صداى ذكر خداوند مى‏شنيدم به گونه‏اى كه هراسناك مى‏شدم، چون او را به دنيا آوردم دست و پا را بر زمين نهاد ، سر به آسمان بلندکرد و مانند كسى كه سخنى مى‏گويد، لب هايش حركت مى‏كرد.

 حضرت موسى بن جعفر چون فرزند خويش را ديد ، فرمودند: «هنيئاً لك يا نجمه كرامه ربّك» (اى نجمه، بزرگداشت خداوند گراميت باد). سپس نوزاد را در پارچه‏اى سفيد پوشانده به حضرت دادند، حضرتش در گوش راست فرزند خويش اذان و در گوش چپ وى اقامه گفتند و آب فرات طلبيدند و با آن از او كام برداشتند و به مادرش فرمودند: «خُذيهِ فَاِنَّهُ بَقِيّه اللهِ تَعالى فى اَرْضِهِ» (بگير او را كه او باقي مانده الهى در زمين خداوند است).

 حضرت كاظم‏ بعد از تولد امام رضا به مادر حضرت رضا لقب طاهره يعنى پاكيزه داد.

حضرت موسى بن جعفر به فرزندان خويش مى‏فرمود:

 اين برادر شما علی بن موسى، عالم آل محمّد است، در مورد دين خود از او بپرسيد و آن چه مى‏گويد حفظ كنيد، من از پدرم جعفر بن محمد بارها شنيدم كه به من مى‏گفت: »اِنّ عالِمَ آلِ مُحَمَّدٍ لَفى صُلْبِكَ وَ لَيْتَنى اَدْرَكْتُهُ فَاِنَّهُ سَمِىُّ اَميرِالمُؤْمِنينَ علی« يعنى عالم آل محمد در نسل توست، اى كاش من او را مى‏ديدم، او همنام اميرالمؤمنين، علی‏ است.

 محل تولّد ایشان :  مدينه‌ي منوّره

 فرزند:  در ميان مورخان و محدثان در مورد تعداد فرزندان حضرت رضا اختلاف است، بسيارى حضرت جوادعلیه السلام را تنها فرزند حضرت رضا علیه السلام مى‏دانند همانند شيخ مفيد (قدس سره) و ابن شهر آشوب ولى برخى فرزندان ديگرى براى حضرت شمرده‏اند،  از جمله دخترى به نام فاطمه. ولى برخى روايات، تك فرزندى حضرت را تأييد مى‏كند. مردى به نام حنان بن سَدير گويد: به حضرت رضا عرض كردم: آيا مى‏شود امام بدون فرزند و جانشين باشد؟ حضرت فرمود: نه، و بدان كه مرا جز يك فرزند نخواهد بود، ولى خداوند به او فرزندان فراوانی عطا می کند.

 حاكمان زمان حضرت: منصور دوانيقى، مهدى عباسى، هادى عباسى، هارون الرشيد، محمد امين، مأمون عباسى

 تاريخ ولايت عهدى:  رمضان سال 201 ه.ق (به اجبار مامون عباسی)

 مدت عمر حضرت: بنا بر روایت مشهور 55 سال

 تاريخ شهادت حضرت :  شهادت آن حضرت را نيز به سالهاى (202، 203 و 206 ق) دانسته انداما بيشتر بر آنند كه ولادت آن حضرت در سال (148 ق) يعنى همان سال وفات امام صادق عليه السّلام بوده است؛ چنان كه مفيد، كلينى ، كفعمى ، شهيد، طبرسى ، صدوق، ابن زهره، مسعودى ، ابوالفداء، ابن اثير، ابن حجر، ابن جوزى و كسانى ديگر اين نظر را برگزيده اند
درباره تاريخ وفات آن حضرت نيز عقيده اكثر عالمان همان سال (203 ق) است.

 قاتل حضرت: مأمون عباسى به وسيله‌ي زهر

 مرقد حضرت: مشهد مقدس

در روايات متعددى از پيامبر اكرم‏ واميرالمؤمنين و حضرت صادق علیه السلام به وجود آن امام همام و همچنین به شهادت مظلومانه ايشان و مرقد شريف آن حضرت در خراسان و ثواب فوق العاده‌ي زيارت ايشان اشاره شده است.

ضریح مطهر

پس از گزارش ابن بطوطه در حدود سال ۷۳۰ق از اولین ضریح چوبی‌–‌ فلزی برروی مضجع شریف حضرت رضا‌(ع)، دومین ضریح متعلق به سال ۹۵۷ق در عصر صفویه بوده است که در سده‌های پس از آن نیز ضریح‌هایی در سال‌های ۱۱۶۰ و ۱۲۳۸قمری و ۱۳۳۸شمسی جایگزین آن گردید. ساخت ضریح فعلی در سال ۱۳۷۲ش به امر تولیت آستان قدس رضوی و با طرحی از استاد فرشچیان آغاز شد. ساختار این اثر با ترکیبی از آهن، فولاد، چوب گردو، پوشش طلا و نقره و آراستگی‌های منحصر به فرد در نهایت استحکام به وزن ۱۲ تن و ابعاد ۷۳/۳ و ۷۸/۴ با بلندی چهار متر در مدت هفت سال پایان یافت.

بیشتر بخوانید: تور ارزان در روبینا پرواز

 

گنبد طلا و گلدسته‌ها:

مشخص‌ترین نماد و نشانه مضجع شریف رضوی گنبدی زراندود حرم مطهر امام رضا (ع) میباشد که از دور دست‌ها قابل رویت بوده است و آرزوی زیارت آستان منورش را در یادها زنده می‌کند. گفته شده است که نخستین گنبد به دستور سلطان سنجر سلجوقی و به اهتمام وزیرش “شرف الدین قمی” بر فراز حرم مطهر امام رضا (ع) بنیان گردید. در عهد صفویه ابتدا شاه طهماسب (۹۳۰ تا ۹۸۴ق) گنبد را مطلا کرد و سپس شاه عباس اول (۹۹۶ تا ۱۰۳۸ق) ساقه گنبد را با خشت‌های طلا پوشاند. از دیگر عناصر معماری حرم مطهر امام رضا (ع) میتوان به مجموعه مناره‌ها و یا گلدسته‌های آن اشاره کرد . نحوه محاسبه معماری گنبد طلا و دو گلدسته قدیمی به لحاظ تقارن دید، به ویژه از خیابان‌های اصلی به سوی حرم مطهر به نحوی است که از هر سو گنبد طلا بین دو مناره مزبور دیده می‌شود.-

 

بیشتر بخوانید: تور ارزان در روبینا پرواز

 

سقاخانه اسماعیل طلايی:

این بنای زرین در میان صحن انقلاب واقع شده است . بنا بر متون قدیم، بین سال‌های ۱۱۴۴ تا ۱۱۴۵ق به دستور نادرشاه افشار سنگابی را یکپارچه از سنگ مرمر با ظرفیت سه کر، از هرات به مشهد آوردند و شخصی به نام استاد اسماعیل طلاکار بر فراز سنگاب پوششی هشت ضلعی و سقفی گنبدی شکل بنا نهاد و آن را طلا کاری کرد. سقف گنبدی شکل سقاخانه بر روی پایه‌هایی از سنگ مرمر کنده‌کاری شده و کاشی بنا شده است و سطح آن از بالای کاشی پایه‌ها با خشت‌های مطلا و پیرامون آن با اسماء الله تزيین شده است.

 

بیشتر بخوانید: تور ارزان در روبینا پرواز

 

نقاره‌خانه‌‌:

از جمله اماکن مهم و تاریخی حرم مطهر امام رضا (ع) نقاره‌خانه میباشد که اکنون بر روی ایوان شرقی صحن انقلاب قرار دارد.

بنا به رسم قدیم در طول سال به استثناي محرم و صفر، در هر شبانه روز دو نوبت دقایقی قبل از طلوع و غروب آفتاب و ولادت ائمه اطهار(ع) به استثناي شهادت‌ها، نقاره با طنین خاصی نواخته می‌‌شود، علاوه بر این در مناسبت‌های مذهبی و میلاد ائمه‌اطهار(ع)و همچنین هنگام بروز کراماتی از سوی حضرت نیز نقاره شادمانی نواخته می‌گردد.

صحن های واقع در حرم امام رضا(ع) به شرح زیر میباشد:

صحن انقلاب اسلامی:

این صحن که اولین، قدیمی ترین و باشکوه ترین صحن از صحن های حرم امام رضا (ع) میباشد و در در دوران سلطان حسین بایقرا و با همت امیر علی شیر نوایی در سال ۸۷۵ هجری قمری و در شمال مرقد حضرت رضا (ع) ساخته شده است و همچنین پنجره فولاد امام رضا (ع) که از فولاد و برنز ساخته شده است در قسمت جنوبی همین صحن واقع شده است، پنجره بزرگی که از داخل آن روضه منوره حضرت قابل مشاهده است چهار ایوان معروف در این صحن قرار گرفته که به ترتیب به نام های ایوان عباسی در شمال صحن ،ایوان طلای نادری در جنوب ،ایوان نقاره خانه در مشرق و ایوان ساعت در مغرب می باشند. ساختمان معروف نقاره خانه در ایوان نقاره خانه قرار دارد که نقاره نوازی از بالای همین ایوان برگزار می گردد و در ایوان ساعت نیز همان طور که از نام آن مشخص است، یک ساعت بزرگ قرار داده شده که زمان را نشان می دهد. این ایوان ها همچون سایر بخش های دیگر حرم با بهترین مصالح ساختمانی و هنر معماری اسلامی بنا شده اند و در حال حاضرو با وجود گذشت بیش از چند قرن همچنان محکم و استوار می باشند. مقبره شیخ حرعاملی ،آرامگاه مرحوم شیخ حسنعلی اصفهانی (ملقب به نخودکی) و مقبره شیخ مجتبی قزوینی که ازهمگی از بزرگان این سرزمین هستند در این صحن جای گرفته است. سقاخانه معروف نادری نیز دقیقا در وسط صحن قرار دارد که به سقاخانه اسماعیل طلایی (اسمال طلا) شهرت دارد.

صحن آزادی:

یکی از زیباترین صحن های حرم امام رضا (ع) و نام دیگر آن به ویژه از زبان قدیمی ها صحن نو می باشد، در قسمت شرقی حرم مطهر واقع شده است. این صحن که در پایین پای حضرت قراردارد در سال ۱۲۳۳ هجری قمری و به فرمان فتحعلی شاه قاجار و با ۴۳۳۵ متر مربع مساحت ساخته شده است که طلاکاری آن نیز در سال ۱۲۸۲ هجری قمری و به دستور ناصرالدین شاه قاجار انجام شد. این صحن به مانند صحن انقلاب دارای چهار ایوان با نام های ایوان طلا (در غرب)، ایوان باب الحکمه (در شمال)، ایوان ساعت (در جنوب) و ایوان باب السلام (در شرق) میباشد همچنین گفته می شود ساعت بزرگی که در ایوان ساعت قرار گرفته است را مظفرالدین شاه قاجار در سال ۱۲۷۸ اهدا کرده است که تا قبل از ۱۳۳۶ هجری شمسی بر روی ایوان صحن انقلاب قرار گرفته بود.اما ایوان طلا در میان دیگر ایوان ها شهرت بیشتری را دارد که ارتفاع آن به بیش از ۲۰ متر می رسد. ۵۶ حجره و غرفه فوقانی و تحتانی در این صحن ساخته شده است که مقبره شیخ جعفر مجتهدی در یکی از این حجره ها قرار دارد همچنین دری به رواق شیخ بهایی و مقبره وی نیز از حجره جنوب غربی صحن گشوده شده است.

 

صحن جمهوری اسلامی:

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و در سال ۱۳۶۸ هجری شمسی، صحن جمهوری در حرم مطهر رضوی ساخته شد که در غرب روضه منوره قرار دارد. مساحت این صحن با احتساب زیرزمین آن، ۱۹۰۶۵ متر، مساحت فضای باز صحن نیز حدوداً ۷۳۰۲ متر مربع و فضای غرفه‌‌های صحن حدود ۴۶۲۲ متر مربع است همچنین سقاخانه ای زیبا و هست ضلعی در وسط صحن جمهوری اسلامی قرار دارد که جزو اولین مکان هایی در ایران میباشد که از سیستم الکترونیکی برای بخش آبخوری خود استفاده نموده است. در قسمتی از این صحن نیز ساعت آفتابی ای واقع شده است که در تمام فصول، ظهر شرعی را نمایش می دهد. به مانند صحن های دیگر حرم از چهار ایوان و به سبک معماری اسلامی به نام های ایوان طلا یا باب الولایه (ایوان شرقی)، باب العلم (ایوان شمالی)، باب الغدیر (ایوان غربی) و باب الشهاده (ایوان جنوبی) تشکیل شده است.

صحن قدس:

این صحن نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ساخته شده است و در قسمت جنوبی حرم و بعد از مسجد تاریخی گوهرشاد بنا شده است. در وسط صحن قدس سقاخانه‌ای زیبا به شکل بیت‌المقدس(قبله اول مسلمین) که ابعاد آن یک هشتم ابعاد اصلى قدس میباشد ساخته شده که گنبد آن از طلا بوده و داخل آن منبع آبى با شصت هزار لیتر گنجایش آب قرار گرفته است. صحن قدس به عنوان کوچکترین صحن در حرم با مساحت ۲۵۱۰ متر مربع و ۱۲۷۰۰ متر مربع زیر بنا در طبقات می باشد

صحن هدایت:

مساحتی تقریبا ۱۴۴۰ مترمربع دارد که در شمال شرقی حرم مطهر قرار گرفته است. این صحن از سمت شمال شرقی به بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مدرسه علمیه و سردر طبرس و از جنوب غربی به دانشگاه علوم اسلامی رضوی و بست شیخ طبرسی و مهمانسرای حضرت و از سمت جنوب و جنوب شرقی به ساختمان اداری دانشگاه علوم اسلامی رضوی و مقبره پیرپالاندوز و سردر نواب صفوی متصل است.

 

بیشتر بخوانید: تور ارزان در روبینا پرواز

 

صحن جامع رضوی:

بزرگترین صحن از صحن های حرم امام رضا (ع) با مساحتی بیش از ۱۱۷۰۰۰ مترمربع و یکی از جدیدترین آنها صحن جامع رضوی میباشد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و در جنوب روضه منوره ساخته شده است. می توان گفت که این صحن نیز یکی از بزرگترین صحن های اماکن مقدس جهان نیز می باشد، این صحن می تواند ۷۰۰۰۰ نمازگزار را در خود جای دهد، جالب است بدانید مسجد جامع هندوستان که یکی از بزرگترین مساجد جهان است قادر است ۲۵۰۰۰ نمازگزار را در خود جای دهد. از باب الرضا (ع) و باب الجواد (ع) به خیابان‌های امام رضا(ع) و خسروی نو راه دارد و همچنین از درب شرقی و غربی به بست‌های شرقی و غربی ارتباط دارد، همچنین از ۳۰ حجره و ۴۶ غرفه تشکیل شده است. در اطراف و در بخش جنوبی شرقی و غربی آن سه ایوان و سردر بزرگ ساخته شده است که در طرفین هر ایوان دو گلدسته طلا کاری شده با بیش از ۳۰ متر ارتفاع واقع شده که از ویژگی های منحصر به فرد این صحن میباشد.

صحن کوثر:

صحن کوثر قسمت شمال شرقی صحن جامع رضوی، قرار گرفته است و زیربنایی بیش از ۱۵۲۶۶ متر مربع و مساحت ۱۰۲۶۸ متر مربع دارد. صحن کوثر از شمال شرقی، به سردر نواب صفوی منتهی می‌شود، و در ضلع غربی آن، رواق جدید و بسیار زیبای امام خمینی (ره) و صحن آزادی قرار دارد. نمای این صحن ، سنگ، آجر و کاشی معرق است. زائرین برای وارد شدن به این صحن کوثر از خیابان شهید نواب صفوی، صحن هدایت و صحن جامع رضوی می توانند راه یابند.

 

بیشتر بخوانید: تور ارزان در روبینا پرواز

 

صحن غدیر:

صحن غدیر قرینه صحن کوثر نسبت به صحن جامع رضوی است به صورتی که در ضلع شمال غربی صحن جامع رضوی و تقریبا با مساحتی حدود ۱۴۵۰۰ متر مربع در جنوب غربی اماکن متبرکه قرار گرفته است و مساحت آن نیز ۹۰۹۲ متر مربع و همچنین مساحت غرفه‌‌های آن ۵۳۲۲ است.

مسجد گوهرشاد:

مسجد گوهرشاد از بناهای عهد تیموری بوده است که در اوایل قرن ۹ ه‍.ق بنا شد این بنا با شش قرن سابقه در جنوب حرم واقع شده‌است. بانی این مسجد گوهرشادبیگم همسر شاهرخ میرزا فرزند امیر تیمور گورکانی میباشد این مسجد از طرف شمال به دو رواق تاریخی دارالسیاده و دارالحفاظ و از جنوب به صحن قدس و از شرق به رواق امام خمینی و از غرب به بست شیخ بهاءالدین محدود می‌شود. ساختن این بنا ۱۲ سال به طول انجامید نام گوهرشاد در ایوان شمالی مسجد، ایوان دارالسیاده، سمت راست سردر معروف به انیس‌الدوله بر یک کاشی معرق به خط ثلث و رنگ زرد چنین آمده:

   (الامره بعماره هذا المسجد صاحبه الرشیده و الرشاد المعظّمه گوهرشاد)

همچنین طراح و معمار مسجد قوام‌الدین شیرازی بود که نامش در سمت چپ پایه ایوان جنوبی مسجد زیر کتیبه بایسنقر چنین آمده‌است:

   من عمل العبد الضعیف الفقیر المحتاج بعنایه الملک الرحمن قوام الدین بن زین الدین شیرازی الطیان

در آخر اینکه صحن مسجد تقریباً به‌شکل مربع بوده و در اطراف آن چهار ایوان بزرگ و در فواصل ایوان‌ها هفت شبستان وسیع و همچنین شش در ورودی و خروجی وجود دارد. طول صحن مسجد حدود ۵۶٫۱۳ متر و عرض آن ۵۸٫۱۸ متر است و جمعا مساحتی حدود ۲٬۸۷۳ مترمربع دارد

رواق ها:

رواق به معنی ايوان، پيشگاهِ خانه، و سايبان میباشد ، و در مجموعه حرم مطهر رضوی به بناهای سرپوشيده‌ای که در اطراف بقعه مطهر قرار دارند، رواق گفته می‌شود. اين مکان‌ها با توجه به نياز و هدف ساخت آن‌ها، در ابعاد متفاوت و معماری‌های خاص، در دوره‌های مختلف به همت بانيان و معماران متعددی بنا شده‌اند همچنین اين رواق‌ها به عنوان مجموعه‌ای تاريخی و هنری، ميراث ارزشمندی به شمار می‌آيند که نمونه‌های برجسته هنر هر عصر را متبلورساخته‌اند.
در حال حاضر 31 رواق در مجموعه حرم رضوی وجود دارد که مساحتی حدود 57هزار متر مربع را به خود اختصاص داده‌اند. نام و مشخصات اين رواق‌ها به ترتيب تاريخی به شرح زیر است:

1- دارالسياده (مردانه)

2- دارالحُفّاظ (مردانه)

3-دارالسَّلام (مردانه).  

4-گنبد حاتم‌خانی (زنانه)

5-گنبد الله‌وِردی‌خان (زنانه).  

6-توحيدخانه (زنانه)

7-ارالسعاده (زنانه)  

8-دارالضيافه (زنانه)

9-دارالسرور (مردانه)

10-دارالشرف (زنانه)  

11-دارالاخلاص (مردانه)

12-دارالعزه (مردانه)

13-دارالشکر (زنانه)

14-دارالفيض (زنانه)

15-دارالذکر (مردانه)

16- دارالزهد (خانوادگی)

17-دارالعباده (خانوادگی).

18- رواق شيخ بهائی (خانوادگی).

19- دارالولايه (خانوادگی)

20-دارالهدايه (خانوادگی).

21-دار الرحمة (خانوادگی).

22- دار الاجابة (خانوادگی).

23-دارالحکمة (زنانه)

24-دارالکرامه (خادمان)

25-رواق امام خمينی (خانوادگی)

26-داارالحجه (خانوادگی)

27-رواق کوثر (خانوادگی)

28- رواق غدير (خانوادگی)

29- رواق شيخ طوسی (خانوادگی)

30-رواق شيخ حرّ عاملی (خانوادگی)

31- دارالمرحمه (خانوادگی)

بست های حرم امام رضا(ع):

شامل چهار بست که به شرح زیر میباشد:

1--شمال: «بست شيخ طبرسی» که از خيابان طبرسی به صحن انقلاب يا عتيق گشوده می‌شود.

2-جنوب: «بست شيخ بهاءالدين» که حد فاصل صحن جامع رضوی و مجموعه حرم مطهر میباشد

3- شرق: «بست شيخ حرّ عاملی» يا «بست پايين‌خيابان/ بست پايين/ بست سُفلی» که از خيابان نواب صفوی به آن جا می‌رسند و از طريق ايوان نقاره‌خانه به صحن عتيق راه دارد و همچنین از يک ضلع آن می‌توان به صحن آزادی (صحن نو) راه يافته است.

4-غرب:«بست شيخ طوسی» يا «بست بالاخيابان/ بست بالا/ بست عُليا» که خيابان شيرازی را با گذر از ايوان ساعت، به صحن عتيق ارتباط می‌دهد.

بیشتر بخوانید: تور ارزان در روبینا پرواز

آژانس مسافرتی روبینا پرواز - تهران - خیابان شریعتی

02177529703 الی 4