روبینا پرواز آریا

تاریخچه:

بنای طاق گرا (تاق گرا) یا طاق شیرین یک اثر باستانی در ایران، مربوط به دوره ساسانیان است. طاق گرا که وظیفه مرزبانی ایران را در غرب کشور داشته‌اند و این طاق را باستان شناسان مانند یک ایستگاه مرزی تشخیص داده‌اند

همچنین این اثر با شماره 178 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

شایان ذکر است این اثر در گردنه پاتاق بر سر راه کرمانشاه به سرپل ذهاب و در ۱۵ کیلومتری شهرستان سرپل ذهاب در کنار راه باستانی سنگفرشی بنا شده است که فلات ایران را به بین‌النهرین ارتباط می‌داده‌است . به علت تغییر مسیر، این راه و بنای تاق گرا اکنون در شیب‌های پائین جاده آسفالته قرار گرفته‌است.

ریشه ی کلمه:

ریشه کلمه طاق‌گرا به عبارت «طایفه گراوند» باز میگردد که این طایفه از گروه لک و لر زبان است که مرزبانی غرب ایران را برعهده داشته‌اند.

بعضی از باستان‌شناسان زمان ساخت این طاق را به دوره اشکانی و بعضی دیگر به دوره ساسانی نسبت می‌دهند. اما تحقیقات انجام شده حاکی از آن است که این بنا در اواخر دوره ساسانیان و به احتمال زیاد در دوره حکومت خسرو دوم ساخته شده است. گفتنی است این بنا سنگ نوشته‌ای ندارد و فقط دو علامت کنده شده از زمان پارت‌ها باقی مانده است.

کاردکرد بنای طاق گرا:

اگرچه تاکنون کارکرد واقعی این بنا مشخص نشده است اما برای آن کارکردهای متفاوتی از جمله «پاسگاه مرزی»،«یادگار احداث راه کاروانرو»، «اریکه سلطنتی»، «توقف گاه موکب شاهی»، و «بنای یادبودی از پیروزی» را ذکر کرده‌اند.

معماری و بنا:

طاق‌گرای کرمانشاه بنایی به شکل مستطیل است که ابعاد آن ۸۶/۴×۷۰/۷ متر است همچنین فضای آن به شکل یک ایوان است که همه این فضا از سنگ ساخته شده است. ورودی این بنا به طرف جنوب و ناظر بر جاده سنگفرش باستانی است و بلوک‌های سنگی به شکل مکعب، بنای طاق گرا را به وجود آورده است. ملاط گچ و لاشه‌سنگ مصالح داخلی دیوارهای طاق‌گرا است و دیوارهای اطراف برای مسطح کردن سقف طاق، تا حدودی بلندتر ساخته شده است همچنین نقش‌های هندسی دیوارهای داخلی، بنا را کنده‌کاری کرده است. کف بنا از سطح زمین ارتفاعی برابر با ۲۰/۱ متر و تا لبه قوس ارتفاع ۹۲/۵ متر را دارد و همچنین از لبه قوس تا زیر گیلویی اول ارتفاع ۲۰/۱ متر است. ارتفاع افریز اول ۶۰ سانتی‌متر است و روی این افریز، ردیفی از بلوک سنگی به ارتفاع ۴۵ سانتی‌متر ایجاد شده است همچنین سنگ‌های تزیینی افریز دوم بر روی این قسمت قرار دارد. ردیفی از کنگره در بالاترین بخش بر روی لبه بام بنا قرار گرفته که ارتفاع این ردیف ۹۲ سانتی‌متر است. بنابراین طاق‌گرا از سطح زمین تا بالاترین نقطه، ارتفاع ۷/۱۱ متر را دارد. این بنا دهانه‌ای به عرض ۱۰/۴ متر و عمقی به ارتفاع ۱۰/۳ متر را دارا است.

در آخر اینکه همانطور که اشاره شد دیوارهای داخلی این بنا به وسیله نقوش هندسی حجاری شده‌است.

مطلبی تاسف بار در این اثر تاریخی:

مشاهده این اثر تاریخی از سویی دردناک است زیرا به‌ دلیل عدم حفاظت مناسب انواع تخریب‌های طبیعی و غیرطبیعی بر روی این اثر تاریخی وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به بقایای آتش سوزی، تخریب‌های طبیعی، یادگاری‌های متعدد بازدیدکنندگان و غیره اشاره کرد تا متوجه باشیم که نرده‌کشی یک اثر تاریخی راه مناسبی برای حفاظت از آن نیست و وجود دیدگاه غیرتخصصی در میراث فرهنگی زیان‌بار است.متاسفانه امروزه این طاق محلی شده برای یادگاری نویسی با اسپری برای افراد بی فکر که در خیلی از بناهای تاریخی دیگر نیز این کار مشاهده میشود.

امیدواریم که فکری به حال این بنای تاریخی بکنند تا این اثر تاریخی از بین نرود.

مسیر دسترسی:

برای دیدن این اثر ، حدود 200 متر بعد از ایست بازرسی معروف پاطاق وارد جاده فرعی در سمت چپ جاده اصلی شده و پس از طی مسافتی حدود 500 متر می توان به محل مورد نظر رسید . در صورتی که ماشین نداشتید ، کمی بعد از ایست بازرسی ، نزدیک جاده ریجاب پیاده شوید و با احتیاط از سمت چپ جاده پایین بروید .