روبینا پرواز آریا

آسباد (آسیاب باد سیستان)

مقدمه:

در سیستان و بلوچستان باد های معروف سنگین می وزد که حدود ۱۲۰ روز طول می‌کشد و همین موضوع سبب آن شده تا مردم این منطقه به فکر استفاده از آن و اختراع جالبی بیفتند آرد کردن گندم آن هم با نیروی باد. شاید به نظر عجیب برسد اما این مهارتی است که سیستانی ها به آن رسیدن و خیلی زود آسباد را اختراع کردند. از نظر لغوی در لغت نامه دهخدا آسباد بدین معناست :که به قوت باد   بگردد .آسبادحاصل اشتقاق دو واژه آس و باد می باشد آس به معنای سنگ آسیاست.   آسبادهانوعی از دستگاه مکانیکی هستند که انرژی جنبشی درحال حرکت باد را به اشکال دیگر انرژی تبدیل می کند. بنابراین می توان گفت آسبادهاموتوری است که توسط نیروی باد به حرکت در می آید تا انرژی باد را به شکل مورد نظر تبدیل کند.

بیشتر بخوانید: تور ارزان در روبینا پرواز

آسبادهاقدیمی‌ترین آسیایی بادی عمود محور در جهان هستند که در قسمت شرق ایران ساخته می شدند.

تاریخچه:

با توجه به اسناد تاریخی موثق خاستگاه این آسباد هادر منطقه سیستان است در گذشته رکن اصلی دوام و پایداری معیشت نیاکان شرق ایران بودند و همچنین نمونه بارزی از معماری سنتی ایران با رویکردی پایدار استفاده از مصالح بوم آورد و انرژی پاک به شمار می‌آیند. به دلیل ویژگی خاص آسبادها و با توجه به جنبه های عملکردی به زیباشناسانه آسبادها بررسی آنها از اهمیت زیادی برخوردار است آسباد هادر شرق ایران خراسان جنوبی و خراسان رضوی و سیستان و نظر به چند دسته تقسیم می شوند و تنوع و گستردگی مخصوص به خود را دارند. آسباد های اولیه مانند آسباد های روستای نشتیفان یا خوانشرف نزدیک نهبندان از یک ساختمان دو طبقه تشکیل شدند که با مصالح خشت خام در در دو طبقه با پلان ساده مربعی شکل طراحی شدند. از آنجایی که این ساختمان های ساده توان کارکردی کمی دارند و علاوه بر این امکان ساخت آنها برای عموم کشاورزان به سادگی میسر است هر یک از آنها متعلق به یک خانواده است و یک بنای عمومی محسوب نمی شوند.

از طرف دیگر در یک منطقه معمولاً یک نقطه مناسب ترین محل برای احداث آسباد است. بنابراین اینگونه آسباد ها در نزدیکی این نقطه در کنار هم شکل می گیرند و   اهالی نیز مطابق یک قانون نانوشته در قسمت جلوی این بناها که ورودی باد به آنهاست هیچ چیزی نمی سازند تا این با حداکثر توان بتوانند کار کنند. در نتیجه مجموعه هایی از این آسباد ها معمولاً در کنار هم دیده می شوند که خط آسمان شاخصی ایجاد می کنند. آسباد هایی که امروزه در نشتیفان و خان شرف موجودند اخیراً مورد مرمت قرار گرفته و تخمین زده می شود که قدمت آنها به دوران صفویه برسد این آسباد ها بازمانده‌های گروه بزرگی ازآسباد هایی هستند که در تمام روستاهای شرق سیستان و خراسان امروزی گسترده شده بودند. آسباد های دالانی کاملترین و زیباترین نوع آسباد هایی هستند که امروزه در سیستان موجودند که به صورت منفرد و بسیار بزرگتر از آسباد های ساده با آجرکاری زیبا طراحی و ساخته شده اند این آسبادها نیز از دو طبقه تشکیل شده اند که طبقه بالایی محل پروانه آسبادبه طبقه زیرین محل قرار گرفتن سنگ آسیاست. ورود باد به صورت دالانی سرگشاده درآمده که با یک دهانه بزرگ با پره های جانبی شروع می‌شود که این قسمت نقشه جمع آوری باد را به عهده دارند و سپس باید از دو یا سه شکاف که در یک طرف دیواره این دهان قرار دارد وارد بخش داخلی می‌شود که در آنجا پره ها قرار دارد.. این بخش از دالان از داخل به شکل طبقه زیرین از سه بخش تشکیل شده بخش زیر پره ها طبعاً به اتاق سنگ آسیا تعلق دارد. یک راهرو با طاقچه هایی در اطراف این اتاق قرار دارد که به دلیل ایجاد مقاومت بالا برای سازه این سقف ایجاد شده تا رانش نیروی دینامیکی که از محور به این سقف وارد می‌شود را کنترل کند.

بخش میانی که دهلیز ورودی نام دارد از یک چهار طاقی در تشکیل شده که به بیرون راه دارد و همچنین ارتباط دو اتاق دیگر نیز از این فضا شکل می گیرد. بخش سوم نیز انبار موقت غله است چرا که به دلیل مقیاس بزرگتر آسبادمقدار غله بیشتری در آن آرد می شده و نیاز به محلی برای نگهداری آنها بوده است. علاوه این حضور این بناها در مراکز جمعیتی و نزدیک قلعه های حکومت های محلی صحت این موضوع را نشان می دهد. طرح ساختمان این آسبادها ها بسیار سازمان یافته تر از انواع ساده آن است که شکل منظم و سازه منسجم آنها نشان دهنده تکامل یافتن آنها در طول قرون مختلف بوده است.

کتاب ماتیکان سیستان آمده است که یکی از صنایع سیستان آسیا های بادی اندکه جغرافی نگاران عرب به اتفاق از آن سخن آوردند. اعراب نیز   در هنگام ورودبه سیستان تنها چیزی که مایه تعجب و حیرت آنها گردید همین آسیاباد ها بوده اند. در موروج الذهب مسعودی می‌گوید سیستان دیار باد است و همان شهریست که گویند با آن جا آسیا ها را می گرداند و آب را از چاه کشیده با خارج را سیراب می کند و در همه دنیا شهری نیست که بیشتر از آنجا از باد سود برد و خدا داناتر است. همچنین در دایره المعارف بریتانیکا آمده است که آسیا های بادی پس از حمله مغول ها توسط اسیران ایرانی به فراسوی مرزهای شرقی برده شد.

ویژگی معماری:

آسباد ها در گذشته رکن اصلی دوام و پایداری معیشت نیاکان شرق ایران بودند و همچنین نمونه بارزی از معماری سنتی ایران با رویکردی پایدار استفاده از مصالح بوم آورد و انرژی پاک به شمار می آید. به دلیل ویژگی خاص این بنا ها و با توجه به جنبه های عملکردی و زیباشناسانه آنها بررسی آسباد ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

آسباد ها از ساده‌ترین مصالح شامل چوب خشت و گل ساخته شده و ساختمان آن از دو طبقه اصلی تشکیل می شود سالن اصلی آسباد به حساب می‌آید محل قرار گرفتن سنگ بزرگ و مدور آسیاب است و کار اصلی آسیاب غلات در این جا انجام می‌شود. از این طبقه به عنوان انبار غلات هم استفاده میشود. طبقه دوم که همان پشت بام آسباد ها محسوب می‌شود طرح‌ها و تیرک های متصل به آن قرار گرفته‌اند پرده های آسياب از چوب ساخته شده و سبک است تا به راحتی حرکت کرده و بتواند سنگ بزرگ طبقه زیرین را نیز به حرکت درآورد .در مناطق گرمسیری تر جنس پرده ها نیز متفاوت است.

معماری ایرانی بر پایه استفاده از مصالح بومی و محلی پایه گذاری شده و معماری آسباد های جنوب خراسان و سیستان نیز با بهره گیری از مصالح موجود در کویر از جمله کاه، چوب، گل و خشت سازه هایی را ایجاد نموده که به بهترین وجه استواری و کارایی لازم را دارا است. ساختمان آسباد ها بر بستر تپه بدون هرگونه شالوده ریزی بنا شده است از این رو مصالح کاربردی در پی بنا همان بستر زمین است .برای برپاسازی دیوارهای آسباد خشتهای گلی بر روی هم قرار گرفتند البته در بعضی از آسباد ها تا پاکار چینه استفاده شده است

کارکرد:

ایرانیان از دیرباز از انواع آسبات ها را بر اساس شرایط اقلیمی که در آن زندگی می‌کردند برای آرد کردن گندم و تهیه این نان که یکی از مهم ترین غذاهای روزانه شان به شمار می‌آیند و احداث نموده اند. هرچند که این سازه های کهن معماری ایرانی در گذشته نقشی حیاتی در زندگی مردم داشته اما امروزه با گسترش صنعت و تکنولوژی از رونق افتاده اند. با این حال ویژگی های معماری و فنی مهندسی بسیار ارزشمندی در آنها نهفته است که می‌توانند به عنوان میراثی از دانش نیاکان در بهره‌برداری مناسب از اقلیم و شرایط محیطی و نسل‌های آینده معرفی گردند.

بیشتر بخوانید: تور ارزان در روبینا پرواز

آژانس مسافرتی روبینا پرواز - تهران - خیابان شریعتی

02177529703 الی 4